Kosmetyki to środki do oczyszczania, pielęgnowania i upiększania skóry, włosów, paznokci i oczu, także do maskowania defektów urody.
Do pielęgnacji i upiększania ciała są stosowane:
- kremy (nawilżające, natłuszczające, nawilżająco-natłuszczające, z przeznaczeniem np. dla nastolatków, dla cer dojrzałych, jako kremy ochronne);
- balsamy i śmietanki (głównie do pielęgnacji całego ciała, zwłaszcza po kąpieli);
- płyny do kąpieli (roztwory wodne środków powierzchniowo czynnych z dodatkiem m.in. składników osłaniających przed wysuszeniem, natłuszczających, środków pianotwórczych);
- pomadki do ust, pudry, sztyfty maskujące i tusze do rzęs (służące do upiększania, a także do maskowania wad);
- dezodoranty (powstrzymujące rozwój bakterii) i antyperspiranty (zapobiegające wydzielaniu potu) produkowane w opakowaniach aerozolowych, kulkowych (roll-on) lub w postaci sztyftu.
Wyróżnia się także preparaty przeciwsłoneczne, które zawierają substancje promieniochronne, wśród kosmetyków promieniochronnych są preparaty niezmywalne po zetknięciu z wodą — można je stosować przy częstych kąpielach.
Do pielęgnacji i ochrony włosów są stosowane:
- szampony, produkowane w formie płynnej (również z dodatkiem środka ułatwiającego rozczesywanie, tzw. 2 w 1) i suchej;
- odżywki, stosowane łącznie z szamponem (2 w 1) lub oddzielnie (odżywiają włosy, np. przez dodatek keratyny, ułatwiają rozczesywanie, nadają włosom połysk, ułatwiają układanie);
- farby do włosów, środki koloryzujące i płukanki (produkowane z dodatkiem składników osłaniających, utrwalających barwę i chroniących przed wpływem promieniowania UV na zmianę koloru);
- preparaty do trwałego układania włosów i do modelowania (często z dodatkiem ziół w celu ochrony przed działaniem środka skręcającego włosy);
- lakiery i żele do utrwalania włosów (zawierające preparaty polimerowe utrwalające fryzurę, chroniące przed wchłanianiem wilgoci, a jednocześnie nie zlepiające włosów i łatwo zmywalne).
Ważną grupę kosmetyków stanowią kosmetyki dla dzieci i niemowląt, które obejmują np. kremy, szampony, oliwki, zasypki i pudry. Mają one na celu ochronę skóry noworodka i małego dziecka przed wpływem warunków otoczenia, przy jeszcze niedostatecznie wykształconej przez naskórek ochronnej warstwie lipidowej. Cechuje je duża delikatność, nie zawierają kompozycji zapachowych (lub zawierają je w niedużych ilościach).
Kosmetyki w swoich prostych formach są znane od wieków, np. już w starożytnym Egipcie stosowano olej rycynowy jako balsam ochronny, Grecy jako pierwsi zastosowali specjalną mieszankę (wosk pszczeli, olej z oliwek i woda różana) do nacierania, która stanowiła pierwotną wersję kremu; jeszcze na początku XX w. stosowano w celach kosmetycznych tłuszcz wytopiony z kuprów kaczek, zawierający składniki wygładzające skórę — purcelinę (mieszaninę estrów, które dzisiaj otrzymuje się syntetycznie).
W rozwoju kosmetyków bardzo ważne było wprowadzenie do receptur takich substancji, jak: wazelina, lanolina, lecytyny i produkty roślinne oraz opracowanie sposobu utrwalania termodynamicznie niestabilnej formy jaką jest emulsja (kosmetyczne emulsje). Pierwszy krem będący emulsją typu woda w oleju (Nivea) wyprodukowano 1911. W 2. połowie ubiegłego stulecia nastąpił dynamiczny rozwój pozyskiwania i wykorzystania w kosmetykach substancji biologicznie czynnych, np.: witamin, protein, ceramidów, wyciągów lub ekstraktów z roślin, oraz w sposobie ich wprowadzania do kosmetyków, np. w postaci liposomów. W latach 70. nabrała znaczenia nowa grupa kosmetyków, tzw. kosmetoleków (kosmetoceutyków), do których są zaliczane te kosmetyki, które oprócz działania kosmetycznego wykazują działanie lecznicze lub wspomagające leczenie.
Na podst. Encyklopedii PWN
